Evde starliçe bakımı ile ilgili öyle çok soru geldi ki henüz videosu olmayan bu ev yeşili ilgili bilmeniz gerekenleri aktarmaya çalışacağım.
Cennet kuşu çiçeği, turna gagası veya starliçe olarak bilinen Strelitzia en gösterişli çiçeklere sahip tropik bitki cinslerinden biri.
Öncelikle biraz kendisini anlatalım.
Strelitziaceae familyasından Strelitzia cinsinin ülkemizde en bilinen iki türü var: Görüntüsü ile tasvir etmek gerekirse büyük yapraklı ve beyaz tonlarında çiçek açan Strelitzia nicolai ve daha ufak yaprakları olan ve turuncu renkli çiçekleriyle şahane görünen türü Strelitzia reginae.
Starliçeler kediler ve köpekler için zehirli. Yenmemesinin önemli olduğunu ve özellikle ciddi miktarlarda yenmesi durumunda derhal veterinere ulaşmak gerektiğini de belirteyim detaylara geçmeden önce.
Anavatanı Güney Afrika olan Strelitzia cinsinin her iki türüne de starliçe demişiz ancak bu ayrımı yapabilmek önemli. Her iki türden de bahsedelim.
Strelitzia reginae
Strelitzia reginae özellikle kesme çiçekçilikte çok kullanılıyor. Turuncu-mavi-mor tonlarındaki çiçeklerinin kalitesi oldukça yüksek olduğundan kesme çiçek sektörünün göz bebeği türlerden biridir.
Ege ve Akdeniz bölgesinde evlerin önünde rahatlıkla rastlayabileceğiniz bir tür. Ben Ege’de evin önündeki bahçeye hafif kuytu bir yere bir tane Strelitzia reginae diktim, epey de mutlu görünüyor 🙂
Dışarıda bakarsanız kışın ani don olaylarında mutlaka hasar görür ancak kademeli azalan soğuklarda -5 civarında genelde pek problem yaşamaz. En fazla birkaç yaprağı problem yaşar.
Ani don olayları söz konusu olacağı zaman mutlaka saksı içerisindeyse kuytu bir alana almanızı, bahçede dikiliyse üzerini gece donlarına karşı çuval bezi gibi bir kumaş ile örtmenizi öneririm.
Boyu genelde 1 metreyi geçmeyen bu dostumuz yan yana birkaç kök şeklinde kullanılır saksı aranjmanlarında.
Buna cüce starliçe de deniyor nicolai olan türünden ayırt edebilmek için 🙂 Tabii ayrıca çeşitli kültivarları da var ancak bakımları aynı şekilde yapılabilir.
Kış-ilkbahar arasında çiçeklenirler ancak çiçeklenmeleri için bitkinin birkaç yaşını geçmesi gerekir.
Strelitzia nicolai
Strelitzia nicolai oldukça heybetli, beyaz tonlarında çiçekler açan starliçe türü. Genelde kafelerde, ofislerde veya geniş alanlarda tercih edilir. Kesme çiçek olarak değil alana görkem kayması için canlı olarak tercih edilir.
Yaprakları tam anlamıyla muz yaprağına benzediğinden sıklıkla muz ağacı ile karıştırılır. Egzotik görüntüsü ile Strelitzia nicolai doğal ortamında 12 metreye kadar uzayabilir. Dolayısıyla marketlerden alınan 1-1,5 metrelik Strelitzia nicolai için henüz bebek diyebiliriz 🙂
Strelitzia nicolai yaprakları birbirinin içerisinden çıkarak gelişir ve her yeni yaprak geldiğinde bitki yükselerek kalın bir gövde oluşturur.
Dış mekanda veya esintili bir ortamda bakıldığında dev yapraklarının aynı muz yapraklarında olduğu gibi lime lime olduğunu görebilirsiniz. Bu durum bitkimiz için oldukça normal bir hayatta kalma tepkisi. Zira dev yapraklar rüzgar ile paraşüt etkisi yaratabileceğinden parçalanmaları bitkinin yaşam döngüsü için önemlidir.
Evde bakılanlarda da yırtılmalar olabilir, no panic.
Evde starliçe bakımı
Gelelim evde starliçe bakımı meselesine. Evde her iki türe de bakmak mümkün evet ancak alanınız yeterli değilse Strelitzia nicolai yerine Strelitzia reginae tercih etmenizi öneririm.
Işık ihtiyacı
Güzel ışık alan, çok uzun saatler yakıcı olmasa da mutlaka birkaç saat direkt güneş ışığı alan bir nokta tercih edilebilir. Lakin yakıcı öğle güneşinde kalmak istemeyeceğinden filtreli aydınlık iyidir diyebiliriz. Tülleri kapamayı unutmayalım.
Çok sıcak bölgelerimizdeki öğle güneşi özellikle yavru yaprakların yanmasına yol açabilir. Benim gibi yalnızca kuzeyi gören ve yeterli ışıklanması olmayan odalar için pek önerdiğim bir bitki değil. İyi ışık Strelitzia türleri için mühim.
Her bitkide olduğu gibi mutlaka arada bir çevirerek tam güneşlenme sağlamayı da unutmayın.
Toprak karışımı ve saksı
Güvenilir seralar da dahil olmak üzere çiçekli olanlar hariç aldığınız tüm starliçeleri eve geldikten sonra yeni toprak karışımı ve saksıya almanızı öneririm.
Genellikle epey ufak yetiştirme saksılarında ve epey sıkıntılı toprak karışımlarında satıldığını görüyorum. Saksı altındaki deliklerden kökler çıkmaya başladıysa 1-2 boy büyük saksıya almanız doğru olacaktır.
Hem geçirgen hem lifli bir karışımdan hoşlanıyorlar. Örneğin Monstera deliciosa için kullandığınız karışımı rahatlıkla kullanabilirsiniz. Torf ve hindistancevizi torfu içerisine drenajı sağlaması için pomza/kil bilyesi/lav taşı/ lav kırığı ekleyebilir, suyu tutması için de bir miktar perlit veya vermikülit ilave edebilirsiniz.
Yapraktan çoğaltılamadığından kökler bizim için çok önemli. Köklerini çürütürseniz bitkiyi kaybedersiniz.
Bu sebeple starliçe bakımı için kesinlikle delikli bir saksı seçmenizi öneririm. Ofislerde veya geniş mekanlarda konumlandırılacak Strelitzia nicolai için özellikle terracotta saksılar çok hoş görünür.
Çiçek açacak olgunluğa erişebilmek için saksısını doldurmak isteyen bir yeşilimizdir. Dolayısıyla saksısı tam boyuna göre değil bir boy büyük olabilir ancak daha fazla büyüğü tercih edilmemelidir.
Her sene saksı değişimine ihtiyaç duyabilir. Özellikle iyi ışıklanma söz konusuysa ve halinden mutluysa. Lakin ‘nasılsa büyür’ diye gereğinden büyük saksı tercih edilmemelidir.
Saksıyı doldurmasına bir miktar izin verilebilir ve saksı değişimi sıklığı iki yılda bir olacak şekilde düzenlenebilir ki çiçeklenme teşvik edilebilsin.
Sulama ihtiyacı
Starliçeler büyük yaprakları sebebiyle özellikle ilkbahar ve yaz aylarında hızlı su kaybeder. Bulunduğunu ortama göre her gün sulamanız bile gerekebilir.
X şehrimizde güney cephede konumlandıran biri her gün sulamak durumunda kalabilirken kuzey cephedeki bir bakıcı birkaç günde bir sulayabilir.
X günde bir sulayın demek doğru değildir. Dibinin hafifçe nemli olmasını sevdiğini ve tamamen takır takır kuruyup kalıplaşmasını sevmediğini belirtelim. İki sulama arası hafif kuruması yeterlidir.
Tabii fazla sulamaya meyilliyseniz ve bitkiniz yeterli ışık almıyorsa kesinlikle az sulamanız, fazla sulamanızdan daha iyidir. İki sulama arası toprağının kuruması da bekleyebilirsiniz. Özellikle ilk kez bakacaksanız emin olamadığınız durumda sulama yapmayın ve bitkiyi 1-2 gün sonra sulamayı tercih edin.
Delikli saksı bu noktada fazla suyun akıp gitmesini sağlayacağından önemlidir.
Hata ihtimalini azaltır.
Sonbahar ile birlikte sulama sıklığı mutlaka azaltılmalı ve kurudukça sulanacak şekilde bir düzen takip edilmelidir.
Açık havada bakılan starliçeleri kışın sulamanızı önermem. Onları doğanın işleyişine bırakmak daha doğrudur.
Sıcaklık ve Nem
Kesinlikle yüksek nem sevdiğini söyleyebiliriz. Bu sebeple seralarda şahane görünürken evinize geldiğinde yaprakların kenarlarının kuruması normaldir. Strelitzia türlerine bakacaksanız ortam nemini artırmanız önemli.
Ortam nemi nasıl artırılırvideosunu izlemenizi öneririm zira spreyleme yapmak çözüm değil.
20 derece üzerindeki sıcaklıklarda diğer bitkilerde olduğu gibi ortamın havalandırılması önemli. Yani evde bitki bakıyorsanız sabahları camları açmayı ihmal etmeyin.
Geceleri ani ısı düşüşlerinden hoşlanmazlar. Evde starliçe bakımı yaparken ortamının kontrollü olduğundan emin olmanız önemli. İyi ışıklı bir salonda bakmanızı önerebilirim. Balkonlar özellikle kış aylarında don olayları sebebiyle bitkilere sorun yaratabiliyor.
Kapalı balkonunuz varsa da sıcaklığını takip etmeyi ihmal etmeyin. Unutmayın ki havasız kapalı bir balkon yaz aylarında ciddi ısı artışı ile bitkileri fırında yanıyormuş gibi de hissettirebilir.
Bahçede bakıyorsanız ve içeriye taşımanız mümkün değilse sıcaklığın 0 derece altına düşeceği dönemlerde çuval bezi gibi hem nefes alan hem de bitkiyi koruyabilecek bir malzeme ile hafifçe sarmanız ve korumanız önemli.
Özellikle gövdesinin ve köklerinin donmaması elzem. Dış mekanda ciddi soğuklar ve don olayları söz konusu ise özellikle Strelitzia reginae’da gövdeyi toprak seviyesinin 20-25 cm üzerinden kesebilir ve malçlama veya nefes alan bir örtü ile örterek mevsimin geçmesini bekleyebilirsiniz.
Benzer bir işlem açık havadaki muz ağaçlarında da uygulanır.
Budama
Özel bir budama düzeni istemez. En dıştaki yaprağın arada bir sararıp dökülmesi de normaldir.
Yaprak sararması söz konusuysa yüzde 50’den fazlası sararan yapraklar yaprak sapı dibinden kesilebilir.
Yaprağı çekerek koparmamanızı öneririm zira gövdeye veya diğer yapraklara zarar verebilirsiniz.
Budama makasının steril olmasını her daim hatırlatmayı da severim 🙂
Yaprakları büyük olduğundan toz tutabileceğini ve sadece suyla nemlendirilmiş bir bez ile arada bir silmeni gerektiğini de bu bölüme eklemek isterim.
Bitki besini ihtiyacı
Strelitzia aktif büyüme döneminde kesinlikle düzenli beslenmek ister. Genel amaçlı sıvı bitki besini ile ilkbahar-yaz aylarında yani bitki hızla gelişim gösterirken beslenebilir. 2 haftada bir beslemek yeterli olacaktır. Besinli su karışımını vermeden önce bir tur besinsiz su ile suladığınızdan emin olun.
Ofislerdeki veya salonlardaki büyük starliçeler için toprak karışımına granül formlu yavaş salınımlı gübreler uygulanabilir.
Starliçe çoğaltma nasıl yapılır?
Teknik olarak tohumdan çoğaltılabilecek olsa da burada ayırma yöntemini anlatacağım zira tohumdan starliçe çoğaltma için hem çok sabır hem de ciddi bilgi/tecrübe gerekiyor.
Starliçelerin saksısında yeni çıkan yavrularını kolaylıkla görebilirsiniz. Bu yavrular birkaç yaprak geliştirdikten ve biraz büyüdükten sonra keskin bir bıçak yardımı ile annenin kökünden ayrılarak starliçe çoğaltma yapılabilir.
Starliçe yavrusunu ayırmadan önce en az 3 yaprak geliştirmiş olmasına dikkat etmenizi öneririm.
Ayırdıktan sonra yeni saksıya dikin ve tercihen hemen sulama yapmayın. Köklere zarar vermiş olma ihtimalinize karşı birkaç gün sonra sulama yapmak daha doğru olacaktır.
Starliçe problemleri ve çözümleri
Yeni starliçe aldım eve geldim ne yapmalıyım?
Saksısını ve toprak karışımını kontrol edin. Gerekirse değiştirin. Size geldikten sonra çıkardığı yeni yapraklara odaklanın. Var olan yapraklarda kuruma, sararma yaşanması kabul edilebilir.
Yeni alınan starliçeler bir süre yeni yaprak vermeyebilir veya açılmak üzere olan yapraklar geç veya hasarlı açılabilir.
Yeni alınan bitkilerle ilgili Ev Yeşili adaptasyon videosunu izleyin 🙂
Starliçe çiçek açmıyor neden?
Henüz yeterli olgunluğa erişmemiş olabilir. Saksıyı doldurmamış bitkilerde çiçeklenme görülmeyebilir. 5-6 saat iyi ışık almayan, ışığı yetersiz ortamda bakılan ve yeterli beslenmemiş starliçeler çiçek açmayabilir.
Bitkinin çiçek açması bazen 4-5 yaşını bulabilir. Acele etmemek önemlidir.
Starliçe yaprakları kahverengileşti ve kuruyor /soldu / aşağı düştü neden?
Evde starliçe bakımı ile ilgili en çok rastlanan sorunun kök çürümesi olduğunu fark ediyorum. Kökler suda oturursa starliçeyi çürütürsünüz ve yapraktan çoğaltamadığınız için kurtarma şansınız olmayabilir.
Köklerin çürüyüp çürümediğini anlamak için eğilip hafifçe koklayın. Taze orman gibi kokuyorsa problem olmayabilir ancak bataklık kokusu varsa büyük ihtimalle kök çürümesi sorunu yaşıyorsunuz.
Bu durumda sağlıklı yavru varsa ayırın, yoksa bitkiyi komple saksıdan çıkarıp köklerini kontrol edin. Henüz yüzeye çıkmamış yavrular olabilir. Onları derhal ayırıp çürüyen köklerden uzaklaştırın ve yeni toprak karışımı ile yeni saksılara alın.
Yaprak ucu kuruması genellikle nem eksikliğini hatırlatsa da genel olarak ortamın uygun olmadığını söylemek daha doğru olacaktır.
Starliçe yaprakları kıvrılıyor neden?
İhtiyacı olan suyu alamayan starliçe yaprakları kıvrılabilir. İhtiyacı olan suyu alamamasının sebebi illa ki az sulama değildir.
Dibi ıslaksa ama kıvrılıyorsa kök çürümesinden şüphelenebilirsiniz. Çürük kökler suyu alıp kullanamaz ve iletemez.
Dibi kuruysa ve starliçe yaprakları kıvrılıyorsa sulama yetersiz gelmiş olabilir.
Ciddi oranda kök düğümlenmesi olan bitkilerin de yaprakları kıvrılabilir zira saksı içerisinde suyu tutacak materyal kalmadığından dökülen su hızla deliklerden akıp gider. Bitki bu durumda da suyu kullanamaz.
Starliçe yaprakları yırtılıyor neden?
Starliçe bakımı soruları arasında yanıtı en net olan soru budur: Starliçe yaprakları büyüktür ve yırtılır 🙂 Muz ağacında da aynı durumu yaşarız.
Yapraklardaki yırtıklar hava akımının bitkiye zarar vermesini önler. No panic 🙂
Starliçe seven yaprak zararlıları hangileri?
Kırmızı örümcek, kabuklu bit ve unlu bit starliçeyi en seven yaprak zararlarındandır. Özellikle unlu bitler nemli ortamları sevdiğinden starliçenin mutlu olduğu ortamı çok severler. Starliçenin yapraklarının birbirinin içinden çıkarak açılması ve bu bölümdeki kıvrımlar da unlu bitlerin en sevdiği yerlerden biridir.
Yaprak zararları ile mücadele yazısında bu zararlılar ile mücadele yöntemlerini okuyabilirsiniz.
🍃 https://www.instagram.com/evyesili/
🍃 https://www.facebook.com/pg/evyesili/
