Ekim ayı çiçekleri olarak adlandırılan kadife çiçeği ile ilgili mitolojiden folklora, inanışlardan evde bakım önerilerine kadar hoşunuza gidebilecek bilgileri derledim.
Ekim ayı benim de doğduğum ay. Belki de kış mevsimini kış çocuğu olduğum için bu kadar çok seviyorum. Yavaş yavaş kışın etkisi altına girdiğimiz bu ayda geceler uzamaya devam eder ve havalar gittikçe soğur. En azından ilkokulda öğrendiklerimiz bu yöndeydi. Şimdi mevsimlerin gidişatı pek de o dönemdeki gibi değil. Yağışların tüm yeryüzünü etkisi altına aldığı bir ay olan Ekim, zaman zaman oldukça kurak geçebiliyor.
Doğa ve doğanın büyük bir parçası olan bitkiler de bu sebeple kitaplarda öğrendiğimizden daha farklı zamanlarda çiçek açabiliyor. Kadife çiçeği ise tüm yaz boyunca bahçeleri ve balkonları şenlendirmeye devam ediyor. Pek kırılgan olmayan bu dostumuz, havalar serinlemeye başlayınca da çiçeklenmesini sürdürüyor.
Gelelim yazımızın konusuna. İnsanoğlu tarih boyunca bitkilere anlam yüklemek ve onları bir şeylerin temsili olarak kullanmayı seçmiş. Ekim ayı çiçekleri diye aradığımızda da yerli ve yabancı pek çok kaynakta karşımıza ilk olarak kadife çiçeği çıkıyor.
Kadife Çiçeği ( Marigold)
Türkçe’de kadife çiçeği ve İngilizce’de “marigold” olarak bildiğimiz bitki, cins ismi olan Tagetes ile anılıyor. Asteraceae yani Papatyagiller familyasına mensup bu dostumuz yıldız şekline benzer top top çiçekleri ile biliniyor. Asteraceae ailesi, çiçekli bitkiler arasındaki en geniş familya. Kadife çiçeği de bu ailenin hem faydalı hem de renkleriyle göz dolduran bir üyesi. Ayçiçeği, dahlia, aster ve krizantem ile akraba bir bitkimiz.
Kadife Çiçeğinin Kökeni
Kadife çiçeğinin ana vatanı Yeni Dünya yani Amerika kıtası. Kolay büyüyen ve az bakım gerektiren bir tür olduğundan yaz başından kışın ilk don olaylarına kadar rahatlıkla gelişip çiçeklenebilen bir tür.
Tagetes cinsine mensup kadife çiçeğinin en bilinen üç türü mevcut: Fransız (Tagetes patula), Afrika (Tagetes erecta) ve iki renkli olarak görülen Signet (Tagetes tenuifolia) türleri. Fransız kadife çiçeği, Fransız bahçelerinde sıklıkla kullanılması sebebiyle bu ismi almış ancak Afrika kadife çiçeğinin anavatanı sanıldığı gibi Afrika değilmiş. Afrika kadife çiçeği, ticaret yolu üzerinden kuzeybatı Afrika’dan getirildiği için bu ismi almış.
İngilizce’de “marigold” olarak bilinen kadife çiçeğinin bu ismi almasında pek çok bitkide olduğu gibi dini referanslar görüyoruz. “Mary’s Gold” olarak adını Meryem Ana’dan aldığı sanılmaktadır.
Tarihte Kadife Çiçeği
Kadife çiçeği, Meksika’nın La Dia de Los Muertos yani Ölüler Günü ritüellerinde öne çıkan önemli bir tür. Meksika’da 2000 yıldan fazladır yetiştirilen kadife çiçekleri, Ölüler Günü’nde çiçek kemerleri, çelenkler ve çiçekli haçların yapımında tercih edilirmiş.
Kadife çiçekleri Meksika’da “Ofrenda” olarak bilinen ev sunaklarında da bolca kullanılırmış. Kadife çiçeğinin ölülerin ruhlarını cezbettiği düşünülürmüş ve ayrıca evin önünden içerideki ofrenda’ya kadar yol oluşturmak için de kullanılırmış.
Kadife Çiçeği İle İlgili İlginç Bilgiler
Kadife çiçeğine halk arasında anlatılan hikayelerden mitolojiye kadar pek çok alanda rastlıyoruz.
- Eski dönemlerde bahçıvanlar, güçlü kokusu nedeniyle kadife çiçeğinin zehirli olduğunu düşünüyormuş.
- Kadife çiçeğinin en eski ekiminin Azteklerle başladığı düşünülüyor. Aztekler kadife çiçeğini tıbbi amaçlarla yetiştirmiş. İspanyol kaşifler ile kadife çiçeği, İspanya’ya getirilerek manastır bahçelerinde kullanılmış.
- Hindistan’da kadife çiçeğinden yapılmış bir kolye vermek arkadaşlık simgesiymiş. Dini festivaller döneminde de kadife çiçeğinin çiçek pazarlarını sarıya ve turuncuya boyadığını biliyoruz.
- Budizm’de kadife çiçeği Buda’ya tapınmak için kullanılırken Hinduizm’de güneşle ilişkilendirilen kadife çiçeği, evlilik kutlamalarında tercih ediliyormuş.
- Pek çok kültür kadife çiçeğini güneş ile ilişkilendirmiş. Güneşin güzelliğini ve sıcaklığını temsil ettiğine inanılırmış. Parlak turuncu ve sarı renklerin, ölen sevdiklerini öbür dünyaya yönlendirmede etkili olduğuna ve yeniden dirilme gücü verdiğine dair inançlar da söz konusu.
- Kadife çiçeği son zamanlarda refah, neşe ve sevgi temsili olarak kullanılsa da ölüm ve kederle de ilişkilendirildiğini sık sık görüyoruz.
- Viktorya Dönemi’nin en eğlenceli yönlerinden biri olan çiçeklerin dili yani çiçeklere bir anlam atfetme çabası kapsamında kadife çiçeği, zenginlik isteği ile ilişkilendirilmiş. Bu anlamlandırmanın kadife çiçeğinin çil çil altına benzeyen görünüşü ile ilgili olduğu düşünülüyor.
- Eskiden kadife çiçeğinin nehri geçerken yıldırım düşmesine karşı koruduğuna inanılırmış.
- Eski Yunanlılar ve Romalılar, kadife çiçeğini tıbbi amaçlarla kullanmış. Ayrıca kumaşları boyamak ve kozmetik ürünler yapmak için de bu şahane bitkiyi tercih etmişler.
- Ortaçağa baktığımızda tahmin etmesi oldukça kolay bir kullanım görüyoruz. Dünyayı kasıp kavuran vebaya karşı kadife çiçeğinin tedavi etkisi olduğu düşünülüyormuş. Vebaya karşı ne yapacağını bilemeyen insanoğlu, haklı olarak her şeyi deneyerek bu ölümcül salgından kurtulmaya çalışmış. Kadife çiçeği de bu sebeple tedavi edici bir bitki olarak tercih edilmiş.
- Kadife çiçeği gerçekten de tıbbi alanda sıklıkla kullanılan bir bitki. Kızarıklıklar, yanıklar ve yaraları tedavi etmek için kullanıldığını gördüğümüz kadife çiçeğinin antiseptik ve antienflamatuvar özellikleri göze çarpıyor. Bu konudaki etkinliğini ve kullanım yöntemini işin uzmanlarına bırakarak biz kendi alanımıza yani bahçelere ve balkonlara geçelim.
Kadife çiçeğinin Meksika’dan Hindistan’a uzanan serüvenini ve yukarıda anlattığım kullanımların keyifli görsellerini National Geopraphic’in yazısında inceleyebilirsiniz.
Bahçede Kadife Çiçeği Bakımı
Kadife çiçeği, bahçesi olan herkesin mutlaka bir köşede yer vermesi gereken bir bitki. Büyüme mevsimi boyunca rengini koruyabilen kadife çiçeklerinin tek özelliği görsellik değil.
Kadife çiçeği, permakültür disiplininde de sıklıkla tercih edilen oldukça faydalı bir dostumuz. Yaprak zararlılarını uzaklaştırmada ve faydalı böcekleri cezbetme konusunda gerçek bir usta. Sebze tarhlarına, saksılara ve bahçenin muhtelif yerlerine kadife çiçeği dikmek sizi pek çok zararlıdan koruyabilir.
Ağustos ayı çiçekleri ile ilgili ilginç bilgiler
Bahçede kadife çiçeği bakımı oldukça kolay. İyi drenajlı toprağı tercih etse de her şartta rahatlıkla yetişebiliyor. Fazla sulanmaktan pek hoşlanmayan kadife çiçeği, dibinin ıslak kalmasındansa kuraklığı yeğliyor.
İyi güneşlenen bir alanda yol belirlemek, sebzelere eşlik etmek, kır çiçekleri alanı yaratırken renklendirmek ve daha pek çok sebeple kadife çiçeği kullanabilirsiniz.
Evde Kadife Çiçeği Bakımı
Kadife çiçeği saksıda rahatlıkla bakılabilen bir tür olsa da şahsi tercihim her daim bahçede yetiştirmek yönünde. Nedense bazı türleri gerçek toprakta bakmayı daha çok seviyorum. Ancak elbette evlerimizde de saksıda bakabileceğimiz bir tür.
Kadife çiçeğinin en sevdiğim özelliği kesinlikle bitki zararlılarına karşı müthiş bağışıklığı. Size hiç sorun çıkarmadan muktedir bir şekilde kendi işine bakar.
Kadife çiçeği yaz boyunca durmadan çiçeklenebilir ancak çiçeklenmeyi teşvik etmek için ölen ve kuruyan çiçekleri budamanız gerekir. Don olaylarına kadar çiçeklenmesini sürdürür.
Yaz aylarında sıcakların çok yoğun olduğu dönemde gelişimi biraz sekteye uğrasa da havaların serinlemesiyle yeniden çiçek açmaya ve gelişmeye devam eder. Özellikle balkonu olan okuyuların mutlaka bir kadife çiçeği edinmesi gerektiğini düşünüyorum. Hem balkonunuza renk kazandıracaktır hem de zararlıları uzaklaştırmada en yakın dostunuz olacaktır.
Boyu çok uzayan kadife çiçeklerinin alt gövdesindeki yaprakları budayarak daha derine dikim yapabilirsiniz. Gövdeden çıkan yeni kökler ile daha iyi gelişim gösterebilir.
Kadife çiçeği iyi güneşlenme isteyen türlerdendir. Bu sebeple evlerimizin içerisinde değil de balkonlarda çok daha mutlu olacaktır. Az çiçeklenme veya boyunun fazla uzaması söz konusu ise güneş yetersizliğinden şüphelenebilirsiniz.
Temmuz ayı çiçekleri ile ilgili ilginç bilgiler
Kadife çiçeği toprağı konusunda pek talepkar değildir. Drenaj materyalleri içeren bir toprak karışımı yeterli olacaktır.
Nem konusunda da toprakta olduğu gibi talepkar değildir. Çeşitli nem oranlarına adapte olabilir. Yaz aylarında yoğun nem söz konusu ise veya sularken yapraklarını sık sık ıslatıyorsanız külleme hastalığı yaşanabilir. Bu durumda güzelce budamayı, yaprakları kuru tutmayı ve havadar bir yerde konumlandırmayı ihmal etmeyin.
Kadife çiçeği, yoğun bir beslenme istemez. Toprak karışımı çok fakir değilse sık beslenmese de rahatlıkla gelişim gösterebilir. Tohum ekimi yapacaksanız hemen besleme yapmamanızı öneririm. Bitki geliştikten ve birkaç sıra yaprak çıkardıktan sonra genel amaçlı bir sıvı besin ile besleyebilirsiniz.
Kadife Çiçeği Tohumu Toplama ve Çimlendirme
Kadife çiçeğiniz büyüyüp serpildikten ve tohum oluşturduktan sonra tohumlarını topalama ve saklama şansını kaçırmayın. Genelde gördüğümüz gibi yuvarlak ve minik bir sandık gibi tohumu yoktur. Çiçeklerine dokunduğunuzda minik çubuklar şeklinde tohum verir.
Tohum kesesini nazik bir şekilde alın ve keseyi açarak içinden tohumları çıkarın. Bir kağıt havlu üzerine tohumları koyarak yoğun güneşten uzak bir köşede kurumasını bekleyebilirsiniz. Tohumlar kuruduktan sonra serin ve nemi düşük bir alanda saklayabilirsiniz. Bir mektup zarfı, kadife çiçeği tohumu saklamak için uygun olacaktır ancak zarfın üzerine tohumları aldığınız yılı, isminizi ve bitkinin adını yazmayı unutmayın.
Kadife tohumu satın almak isteyenler Bitki-Tohum listesine göz atabilir.
Kadife çiçeği tohum ekimi için kışın son don olaylarının bitmesini beklemeniz yeterli. Toprakla hafifçe örterek ve nemli tutarak hızla çimlenme sağlayabilirsiniz.
Kadife çiçeği tohumu kolayca çimlenebilir ve tohumdan kadife çiçeği yetiştirmek oldukça basittir. Tek yapmanız gereken tohumları toprak ile buluşturmak ve filizlenene kadar nemli kalmasını sağlamak. Gelişim gösterdikçe iki sulama arasında toprağın kurumasına izin verebilirsiniz. Kadife çiçeği toprağının çok ıslak olmasındansa kuru olmasını tercih eder. Sık sulamak, kadife çiçeğinin çürümesine yol açabilir.
Umarım bu faydalı ve güneş gibi dostumuzla ilgili merak ettiklerinizi aktarmayı başarabilmişimdir. Kadife çiçeği kadar dayanıklı ve ışıl ışıl bir yaş dilerim.
Gizem Aydoğan Kongar, 5 Ekim 2023, Yalova
Kaynaklar:
